Rozmawiajmy z uczniami - Ocena efektów projektu

Podczas tegorocznej wizyty w Centrum Edukacji Obywatelskiej w Warszawie prof. Kenneth Wilson, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki, w rozmowie z prezesem CEO Jackiem Strzemiecznym na temat edukacji powiedział, „Jeśli zostaje mi zaprezentowana jakaś innowacja czy zmiana sposobu nauczania, to zawsze chcę wiedzieć, jakie są rezultaty, czy uczniowie potrafią powiedzieć, czego się nauczyli biorąc udział w tej innowacji”. Do wypowiedzi tej nawiązuje ekspert z fizyki w kursie Projekty Edukacyjne Akademii uczniowskiej  dr Marek Piotrowski, który na podstawie sprawozdań publikowanych przez nauczycieli uczestniczących w kursach Akademii Uczniowskiej stwierdza „Mało nauczycieli przewiduje prowadzenie oceny osiągniętych efektów na zasadzie dyskusji z gimnazjalistami”.

Jak można rozmawiać z uczniami, aby dowiedzieć się jak najwięcej o tym, czego nauczyli się przeprowadzając eksperyment lub realizując projekt edukacyjny?

 

Zdania podsumowujące, to jeden z elementów oceniania kształtującego, który na stałe przyjął się kursie Eksperymentowanie i Wzajemne Nauczanie Akademii uczniowskiej. Po każdym przeprowadzonym doświadczeniu, grze lub rozwiązaniu problemu badawczego wypełniając karty pracy uczniowie odpowiadają na pytanie o to, czego nauczyli się podczas zajęć. Tym samym zmuszeni zostają do refleksji na temat podejmowanych działań zarówno w zakresie nowo nabytej wiedzy jak i umiejętności, częstokroć nie tylko przedmiotowych.

 

Realizując projekt edukacyjny uczniowie mogą korzystać z kart pracy w przypadku projektu związanego ze wzajemnym nauczaniem lub jeżeli w swoich działaniach zaplanowali eksperyment lub grę. W tej sytuacji, częściową odpowiedź na pytanie, „Czego nauczyłem się?” lub „Czego nauczyłem innych?” Podczas realizacji projektu możemy uzyskać analizując wypełnione karty pracy.

 

Jednak jak zmobilizować uczniów do odpowiedzi na powyższe pytania w sytuacji, gdy realizując projekt nie wypełniają kart pracy? Doskonałą okazję ku temu stanowi nie tylko ocena projektu, dokonywana po jego realizacji i przeprowadzeniu prezentacji (publikacji) efektów, ale przede wszystkim systematycznie udzielana uczniom przez nauczyciela informacja zwrotna.

 

Na każdym etapie prac projektowych chcemy uczniów czegoś nauczyć. Na początku należy zaznajomić ich z zasadami i organizacją prac nad projektem. To zadanie realizuje nauczyciel.

Kolejne zdania realizują sami uczniowie:

• Formułują problem projektu związany z określoną tematyką.
• Planują realizację projektu ( opracowują harmonogram, planują działania i prezentację efektów, dokonują podziału obowiązków).
• Opracowują kryteria oceny projektu.
• Dokumentują swoje prace.
• Opracowują wyniki.
• Prezentują ( publikują) efekty pracy.
• Dokonują samooceny projektu.

 

Powyższe zadania często stanowią dla uczniów nowe wyzwania, Realizując je rozwijają swoją wiedzę i nabywają nowych umiejętności, a więc uczą się. Czy skutecznie? Możemy to ocenić nie tylko na podstawie obserwacji efektów pracy ( monitorowania przebiegu prac projektowych), ale przede wszystkim na podstawie ich własnych opinii. Dobrą okazję ku temu stanowi udzielanie informacji zwrotnej, którą można połączyć z zdawaniem pytań typu, „Czego nauczyłeś się realizując konkretne działanie, Co stanowiło dla Ciebie trudność?” Jeżeli uczeń podejmował jakiekolwiek formy aktywności, a nie potrafi udzielić odpowiedzi na powyższe pytania, spróbujmy pomóc mu sformułować jakieś wnioski. W takim przypadku egzekwowanie pisemnej odpowiedzi mija się z celem. Konieczna jest bezpośrednia rozmowa nauczyciela z uczniem, wskazanie najistotniejszych efektów podejmowanych działań w kontekście nabytej wiedzy i umiejętności.  Po pierwszych, nawet niezbyt nieudanych próbach, uczniowie, także ci najbardziej oporni, z czasem przełamują się i formułują odpowiedzi na pytania o efekty.

 

Drugim, niezmiernie ważnym momentem refleksji nad efektami prac nad projektem jest jego ocena po zakończeniu realizacji wszystkich zadań, z prezentacją wyników włącznie. Udzielenie odpowiedzi na pytanie, „Po czym poznamy, że nasz projekt jest dobry?” wiąże się z wieloma aspektami. W opracowanych przez Marka Piotrowskiego, Jurka Kielecha i Martę Dobrzyńską materiałach do kursu Projekty edukacyjne Akademii uczniowskiej zawarto bardzo cenną sugestię, aby przed przystąpieniem uczniów do opracowania NaCoBeZu do oceny projektu zwrócić im uwagę na następujące kwestie:

 

• Projekt jest zaplanowany, aby rozwiązać problem, więc na jego zakończenie pytamy: Czy projekt rozwiązał problem?
• Projekt jest projektem edukacyjnym pytamy, więc: Czego się nauczyliśmy podczas jego realizacji?
• Projekt jest efektem wielu działań prowadzonych samodzielnie pytamy, więc: Co stanowiło dla nas trudności i jak je pokonaliśmy?

 

Szczególnie drugie spośród powyżej sformułowanych pytań jest istotne dla uzyskania odpowiedzi o zarówno dydaktyczne ( naukowe), jak i poza dydaktyczne efekty realizowanego projektu. W tym momencie uczniowie zastanawiają się nad tym, czego dowiedzieli się, co zapamiętali, czego nauczyli się pracując nad projektem. I chodzi tu nie tylko o wiedzę i umiejętności przedmiotowe, ale przede wszystkim o kompetencje kluczowe zarówno te z zakresu różnych dziedzin edukacyjnych ((kompetencje matematyczne, podstawowe kompetencje naukowo-techniczne i informatyczne), jak i ogólne( umiejętność uczenia się, kompetencje społeczne i obywatelskie).

 

Aby uzyskać jak najwięcej informacji próbujmy nawiązać z uczniami dialog na powyższe tematy. Możemy to zrobić podczas rozmowy w toku dokonywania wspólnej oceny realizacji i efektów projektu. W tym celu warto zadawać uczniom jak najwięcej „pomocniczych” pytań typu:

• Czego dowiedziałeś się pracując nad projektem?
• Czego nauczyłeś się realizując przydzielone zdania?
• Czego nauczyłeś się na podstawie wyników prac innych uczniów i całego zespołu?
• O czym chciałbyś dowiedzieć się więcej?
• Które, spośród nabytych wiadomości i umiejętności mogą, Twoim zdaniem, okazać się przydatne w dalszej nauce lub życiu codziennym?

 

W ten sposób pomagamy uczniom dostrzegać fakt, że współudział w realizacji projektu przynosi im wielorakie korzyści. Materialne dowody realizacji zadań w postaci prezentacji wyników to jedno, a nabywanie wiedzy, umiejętności, kształtowanie kompetencji i postaw uczniowskich stanowi najważniejszy i perspektywiczny cel oraz nieoceniony efekt zespołowych prac nad projektem.

 

Opracowanie Włodzimierz Gapski