Innowacyjność w nauczaniu bilogii

Analizując sprawozdania nauczycieli uczestniczących w kursie Eksperymentowanie i wzajemne nauczanie można znaleźć wiele ciekawych przykładów, które odzwierciedlają zainteresowania uczniów, wskazują na ich talenty.

Przykład 1. – Zajęcia terenowe

Grupa uczniów z gimnazjum w Mysłakowicach pracująca pod opieką Izabeli Kampczyk postanowiła opracować kartę pracy, z którą uczniowie pracowali w terenie.

Karta pracy                   03.06.2011

                                                               

Temat – Życiorys drzewa. Zajęcia terenowe (2 godz.).

 

Podstawowe pojęcia:

Drzewo, jako organizm, składnik otoczenia i środowisko życia.

 

Instrukcja do zadań

  1. Wykonaj schematyczny rysunek wyglądu drzewa w odpowiednim miejscu Kartoteki. Zaznacz cechy charakterystyczne, np. ułamany konar, zgrubienie pnia. Narysuj tylko kształt korony.
  2. Cechy gatunkowe: zbierz liść, kwiat, owoc lub nasiona. Wykonaj rysunki lub zrób fotografie tych elementów. Umieść je w odpowiednim miejscu kartoteki.
  3. Przecierka kory: przyłóż do kory małą kartkę papieru, potrzyj bokiem kredki świecowej. Wklej w odpowiednim miejscu kartoteki.
  4. Określ wiek drzewa. W tym celu zmierz jego obwód na wysokości 130 cm (pierśnica). Zaznacz tę wysokość np. kolorowym papierkiem, przymocowanym do pnia. Ze wzoru wylicz średnicę pnia. Wiek swojego gatunku drzewa odczytaj z tabeli odpowiednio dla gatunku. Pamiętaj, że tak obliczony wiek drzewa jest przybliżony (błąd może wynosić nawet kilka lat).
  5. Pomiar wysokości drzewa. Trzymając w wyciągniętej ręce ołówek (lub dowolny prosty patyk) oddalaj się od drzewa, aż jego wysokość będzie równa długości ołówka. Zaznacz na ołówku punkt pierśnicy. Wysokość drzewa otrzymasz w ten sposób: zmierz, ile razy zaznaczony odcinek pierśnicy na ołówku mieści się w jego długości, i tyle razy przemnóż 130cm. Wynik podaj w centymetrach i metrach.
  6. Przy pomocy lupy obejrzyj jak najwięcej porostów, roślin, grzybów i zwierząt na korze drzewa. Zanotuj nazwy lub narysuj widziane okazy.

Dokumentacja uczniowska doświadczenia (wyniki pomiarów, tabelki, rysunki, obliczenia)

 

KARTOTEKA DRZEWA

 

Nazwa gatunkowa drzewa: .......Kasztanowiec zwyczajny.................

Rodzina ........Mydleńcowate.......... Klasa ..................Okrytonasienne..............

Pokrój

 

(foto na str.1)

 

Cechy gatunkowe (liście, kwiaty, owoce, nasiona)

(foto na str.1)

Obwód:

 

.................186.....cm

Średnica:

 

Obwód: 3,1416=..............59,20...cm

Wiek drzewa:

 

Około: ............68-69........lat

Wysokość drzewa:

Ilość odcinków pierśnicy na ołówku ............8,5..... x 130cm = ..1105.....cm = .....11,5....m

Bezkręgowce:

Mrówki

 

Rośliny:

Porosty:

Pierwotek

Ptaki:

Grzyby:

Inne:

 

PRZECIERKA KORY:

 

Podsumowanie

Nauczyłam / Nauczyłem się, że:

Drzewo kasztanowca koło mojej szkoły ma średnicę 59/20cm i jest w wieku 68-69 lat

Wybierz, co najmniej jedno ze zdań i dokończ je:

  1. Zaciekawiło mnie, pokrój drzewa kasztanowca.
  2. Udało mi się dokonać pomiaru tego drzewa.
  3. Chciałabym/ Chciałbym wiedzieć więcej na temat drzew koło mojej szkoły i nie tylko.

 

Przykład 2 – Zajęcia w szkole

Przykładem wykorzystania arkusza karty pracy na zajęciach lekcyjnych jest praca uczniów z gimnazjum w Garbnie pracujących pod opieką Joanny Przewódzkiej.

Karta pracy

 Literatura:                                                                                                               Uczennica

  • Zbiór ciekawych doświadczeń z przyrody –K. Łopata
  • 101 ciekawych doświadczeń z biologii- Janice VanCleave
  • Gry dydaktyczne w nauczaniu biologii- D.Cichy

 

  • Temat:

Czy węch potrzeby jest nam do rozróżniania smaków?

 

B. Podstawowe pojęcia?

Kubki smakowe, komórki węchowe

 

C. Hipoteza - Sformułuj odpowiedź na pytanie badawcze.

Węch potrzebny nam jest do czucia smaku.

 

Opis doświadczenia

Celem doświadczenia jest sprawdzenie – zweryfikowanie poprawności Twojej odpowiedzi na pytanie badawcze lub problemowe.

 

D.  Opis Doświadczenia.

Zmienne występujące w doświadczeniu.

D1.  Którą zmienną/wielkość będziemy zmieniać?

- rodzaj pokarmu do zidentyfikowania, „zatkany nos”; „ odczuwanie smaków z udziałem zmysłu węchu

D2.  Którą zmienną/wielkość będziemy mierzyć - obserwować?:

- odczuwanie smaków przez uczniów biorących udział w eksperymencie z wykluczeniem zmysłu węchu

D3.  Czego w naszym eksperymencie nie będziemy zmieniać? (Zmienne kontrolne)

- zasłoniętych oczu- wykluczenie zmysłu wzroku

Nie zawsze wypełniamy wszystkie punkty D1, D2, D3, np. w obserwacjach punkt D2 może być pominięty.

Instrukcja do doświadczenia (podkreśl materiały i przyrządy, nie zapomnij o BHP).

Materiały: 6 pojemników, wykałaczki, 3 opaski na oczy, 3 klamerki do bielizny, jabłko, cebula, banan, gruszka, 6 kartek

Przebieg doświadczenia/ obserwacji:

  1. Obieramy jabłko, banana, gruszkę i cebulę ( mogą być inne owoce lub dla każdego takie same) i kroimy na małe kawałki jednakowej wielkości.
  2. Przygotowujemy 3 zestawy: I/ jabłko i cebulę; II/ gruszkę i cebulę, III/ banana i cebulę
  3. Prosimy 3 uczniów do udziału w doświadczeniu ( może być jeden). Uczniowie ci będą określali rodzaj pokarmu jedynie za pomocą zmysłu smaku, nie wąchając i nie patrząc na nie.

 Przyporządkowujemy zestawy dla uczestników doświadczenia:

  • Pierwszy uczeń- I zestaw; Drugi uczeń- II zestaw; Trzeci uczeń- III zestaw oraz po 2 opiekunów do przeprowadzania doświadczenia
  • Prosimy uczniów ( biorących udział w doświadczeniu) słuchali poleceń i nic nie mówili.
  • Zasłaniamy oczy, a nosy ściskamy klamerką.
  • Podajemy każdemu uczniowi – pierwszy owoc i prosimy, żeby pogryźli je i zapisali ( na podsuniętej kartce) -jaki to rodzaj pokarmu?
  • Następnie zdejmujemy klamerki zaciskające nosy i ponownie podajemy- każdemu, ten sam owoc:

Prosimy, żeby pogryźli i ponownie i zapisali-, jaki to rodzaj pokarmu?

  1. Ponownie nakładamy klamerki i podajemy kawałek cebuli.
  2. Prosimy o pogryzienie i napisanie-, jaki to rodzaj pokarmu?
  3. Usuwamy klamerki i ponownie podajemy kawałek cebuli- prosimy o zapisanie-, jaki to rodzaj pokarmu?

BHP:

  • Nos ściskamy klamerką/ klips z rozciągniętą sprężynką, aby nie ściskać zbyt mocno i jak najkrócej.

 

Dokumentacja uczniowska doświadczenia (wyniki pomiarów, tabelki, rysunki, obliczenia).

 

 

 

Rozpoznanie

Bez udziału zmysłu węchu

(z zaciśniętym nosem)

Z udziałem zmysłu węchu ( usuniętą klamerką)

Uczeń I

Jabłko

„+„

„+”

Cebula

„-„

+

Uczeń II

Gruszka

„-„

+

Cebula

„-„

+

Uczeń III

Banan

„-„

„+„

Cebula

„-„

„+„

 

„+”- prawidłowe rozpoznanie; „-„ błędne rozpoznanie

 

 

E. Wnioski z doświadczenia

Czy wyniki doświadczenia są zgodne z hipotezą?

TAK · NIE   o

Odpowiedź uzasadnij.

1.Pytamy o wrażenia uczniów biorących w doświadczeniu:

2. Odpowiedź uzasadniamy: Zmysł węchu jest bardzo potrzeby przy odczuwaniu wrażeń smakowych.

Gdy nie możemy powąchać pokarmów ( jabłka, banana, gruszki i cebuli) ich smak wydaje się taki sam, chociaż ich konsystencja jest różna.

W języku znajdują się zakończenia nerwowe, które umożliwiają rozróżnianie smaków: kwaśnego, słodkiego, słonego i gorzkiego. Większość wrażeń smakowych związana jest też ze zmysłem węchu.

 

F. Podsumowanie

Nauczyłam / Nauczyłem się, że:

  • Węch jest bardzo potrzebnym zmysłem do rozpoznawania smaków.
  • Osoby palące papierosy mogą mieć problem z odczuwaniem smaków.
  • Katar ogranicza nam odczuwanie smaków

 

Wybierz, co najmniej jedno ze zdań i dokończ je:

  1. Zaciekawiło mnie –, że węch ma duży wpływ na odczuwanie smaków
  2. Udało mi się- doświadczalnie przekonać, że zmysł węch jest bardzo ważny w odbiorze smaków
  3. Chciałabym/ Chciałbym wiedzieć więcej
  4. Zauważyłem również, że mój tata palacz używa dużo ostrych przypraw.

 

G. Podaj propozycję modyfikacji eksperymentu i wypróbuj jego nową wersję.

Praca domowa

Przeprowadzić eksperyment z udziałem rodzica palącego papierosy i niepalącego.

Opracował Michał Szczepanik